Η 'σκιά' του Καρλ Γιούνγκ

Η Σκιά (shadow) είναι το άθροισμα των πλευρών ενός ανθρώπου με τις οποίες αυτός βρίσκεται σε ρήξη/άρνηση. Η σκιά συνεχώς σαμποτάρει τις ενσυνείδητες αποφάσεις του ατόμου και επιπλέον προβάλλεται πάνω στους υπόλοιπους ώστε να εξισορροπήσει την απογοήτευση και ταυτόχρονα να κρύψει την πραγματική πηγή των αποτυχιών (που είναι η ρήξη με τον εαυτό).

Η αντιπαράθεση του ατόμου με άλλους που έχουν τις ιδιότητες με τις οποίες το άτομο βρίσκεται σε ρήξη εξορκίζει την πιθανότητα να τις κατέχει κι ο ίδιος. 

Η λύση βρίσκεται στην συμφιλίωση με τις πλευρές του εαυτού με τις οποίες το άτομο βρίσκεται σε ρήξη.

Το πρώτο βήμα για τη λύση φυσικά είναι η αναγνώριση της Σκιάς.

Η Σκιά γίνεται αντιληπτή μέσω μιας κύριας ένδειξης: Της αυτόματης, αντανακλαστικής συναισθηματικής αντίδρασης (αντίθεση, αποστροφή) απέναντι σε συγκεκριμένες καταστάσεις, ανθρώπους ή γεγονότα. Στις περιπτώσεις αυτές συνήθως η Σκιά έχει προβληθεί πάνω στον εκάστοτε εξωτερικό παράγοντα, δίνοντας στον εξωτερικό (συνήθως) παρατηρητή και την ένδειξη του από ποιοι είναι οι παράγοντες ρήξης από τους οποίους αποτελείται η Σκιά.

Ουσιώδης σημείωση: Η Σκιά δεν αποτελείται απαραίτητα από αντικειμενικώς μη-επιθυμητά χαρακτηριστικά (ειδικά σε άτομα με χαμηλή αυτοπεποίθηση). Για παράδειγμα η αυταρχικότητα κάποιου μπορεί να είναι ο πόλεμος του υποσυνείδητού του απέναντι στην (υποτιθέμενη ή μη) ευαισθησία και αδυναμία άλλων, ώστε να αποκρυφτεί η αδυναμία και ευαισθησία του ίδιου του υποκειμένου και να επιβεβαιωθεί η διάστασή του από αυτήν. 

Ο Γιούνγκ λέει ότι όσο λιγότερο αναγνωρίζει ενσυνείδητα το άτομο την Σκιά του και όσο λιγότερο ενσωματωμένη είναι στην ενσυνείδητη ζωή του, τόσο πιο σκοτεινή και παχιά είναι η Σκιά. Και όσο πιο σκοτεινή και παχιά γίνεται, τόσο περισσότερη δύναμη αποκτάει, δηλαδή τόσο περισσότερο είναι σε θέση να πραγματώνεται δια της προβολής. Και όσο συμβαίνει αυτό, τόσο μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ Εγώ και πραγματικότητας.

Η Σκιά όμως αναγνωρίζεται από τον Γιούνγκ και ως δημιουργική δυναμική. Προφανώς η ένταση που δημιουργεί το χάσμα Εγώ και πραγματικότητας θα εξωτερικευθεί: Μπορεί στην τέχνη, μπορεί στον πόλεμο.

Μια επίκαιρη εφαρμογή του παραπάνω είναι η άνοδος της Χρυσής Αυγής. Τα άτομά της αποτελούνται από άτομα κυρίως πολύ χαμηλής μόρφωσης, χαμηλών εισοδημάτων και γενικώς από το περιθώριο. Τα υποκείμενα όμως είναι πολύ ευκολότερο να αρνηθούν αυτή τη σύνολη κατωτερότητα από το να την καταπολεμήσουν. Έτσι η κατωτερότητα ζει στο ασυνείδητο και προβάλλεται όπου είναι προσφορότερο: Σε φτωχούς μετανάστες. Ο πόλεμος μαζί τους σιγουρεύει το συνειδητό για την υποτιθέμενη διαφορά επιπέδου με αυτούς και απωθεί ακόμα πιο βαθιά στο ασυνείδητο την κατωτερότητα. Όσο πιο βαθιά πάει όμως, τόσο οι προβολές είναι δυνατότερες και δημιουργούν ακόμα περισσότερο το αντικείμενό τους. Ο μετανάστης εν τέλει ενσαρκώνει το απόλυτο Κακό που πρέπει να αφανιστεί.