Περί Ψυχής και Άλλων Δαιμονίων

Κίνητρο για το συγκεκριμένο άρθρο αποτέλεσε η συχνή τοποθέτηση που ακούω από πολλά πρόσωπα που στηρίζουν το επιχείρημα ότι η ψυχολογία δεν είναι επιστήμη διότι εμπεριέχει στον ορισμό της την λέξη ψυχή της οποίας η ύπαρξη δεν είναι αποδεδειγμένη. Στόχος του άρθρου  δεν είναι να συζητήσουμε την ύπαρξη ή μη ύπαρξη της ψυχής διότι αυτό το θέμα δεν ανήκει στα θέματα που ερευνά και πραγματεύεται η ψυχολογία αλλά η θρησκεία και η μεταφυσική.  Επίσης δεν θα επιχειρήσω να μιλήσω εκ μέρους όλων των ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων αλλά θα μιλήσω για την ψυχοθεραπεία Gestalt στην οποία έχω εκπαιδευτεί. 

“Η θεραπεία Gestalt είναι ουσιαστικά ένας τρόπος ζωής με τα πόδια του ατόμου να πατάνε καλά στο έδαφος. Δεν σκοπεύει να κατευθύνει το άτομο στην πορεία της φώτισης. Είναι ένας τρόπος ύπαρξης  στον κόσμο με έναν πλήρη, ελεύθερο και ανοιχτό τρόπο”(Psychopedia).

Στοχεύει στην στήριξη της οργανισμικής αυτορύθμισης  και της ισορροπίας του οργανισμού κατά την επαφή και διάδραση του με το περιβάλλον. Για να επιτευχθεί αυτή η ισορροπία(equilibrium), χρειάζεται να υπάρχει μια καλή «συνεργασία» μεταξύ των τριών πτυχών της επίγνωσης, του νου, του σώματος και του συναισθήματος.  Η λέξη λοιπόν «ψυχή» δεν υπάρχει πουθενά σε αυτή την εξίσωση. 

Όταν σε ένα πρόσωπο παρατηρείται έντονη ασυμφωνία μεταξύ των τριών πτυχών της επίγνωσης εντοπίζουμε το φαινόμενο της εγώ-δυστονικότητας , η οποία είναι "ένα σύμπτωμα ή εμπειρία που βρίσκει ο θεραπευόμενος άβολο ή δεν θέλει να βιώσει και είναι ασύμφωνη με το πως αντιλαμβάνεται την προσωπικότητα του" (Nicholas G. Ward). Π.Χ. Οι γονείς μου με πιέζουν να παντρευτώ, το συναίσθημα μου λέει όχι αλλά ο νους μου έτσι όπως έχει διαμορφωθεί από την κοινωνικοποίηση λέει ναι, η εσωτερική σύγκρουση που βιώνω ενδο-ψυχικά αρχίζει και επηρεάζει το σώμα μου, έχω πονοκεφάλους, στομαχόπονους και κρίσεις πανικού.

Το παραπάνω παράδειγμα λοιπόν είναι ένα παράδειγμα σωματοποίησης, παρουσιάζει ένα ψυχο-σωματικό σύμπτωμα, και εδώ λοιπόν μπαίνει στην εξίσωση μας η λέξη ψυχή η οποία είναι ένα κατάλοιπο του παρελθόντος από την εποχή που οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να εξηγήσουν την επίδραση του νου και του συναισθήματος στο σώμα και τον οργανισμό και θεωρούσαν ότι η «ψύχη» έχει καταληφθεί από δαιμόνια. 

Αυτές οι ιδέες δεν έχουν καμία σχέση με την σύγχρονη ψυχολογία η οποία εξετάζει μετρήσιμα φαινόμενα.  

Σωματοποίηση: Η σωματοποίηση ορίζεται ως η τάση να παρουσιάζεται η ψυχολογική δυσφορία υπό τη μορφή σωματικών συμπτωμάτων.

* Σε μια μελέτη 1000 ασθενών που παρουσίασαν κατά τη διάρκεια μιας τριετούς περιόδου με 567 νέα συμπτώματα 14 κοινών συμπτωμάτων (συμπεριλαμβανομένου του θωρακικού άλγους, κόπωσης, ζάλης, πονοκέφαλος, οίδημα, πόνος στην πλάτη, δύσπνοια, αϋπνία, κοιλιακό άλγος, ανικανότητα, απώλεια βάρους, βήχας και δυσκοιλιότητα) μια φυσική αιτία βρέθηκε μόνο στο 16%. Αυτό δεν σημαίνει ότι μόνο το 16% όλων αυτών των καταγγελιών είχε φυσική αιτία και το άλλο 84% είχε ψυχοσωματική αιτία. μάλλον, αυτό σημαίνει ότι το 84% των συμπτωμάτων δεν είχε γνωστή σωματική αιτία.*

Βλέπε: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16061768

Στον μεσαίωνα η ψυχολογία εξηγούταν και προσεγγίζονταν με θεολογικούς όρους και η υποστήριξη των ψυχικά ασθενών πραγματοποιούνταν σε μοναστήρια μέχρι που στην πρώιμη αναγέννηση εμφανίστηκε ο Thomas Aquinas(1225-1274) επηρεασμένος σε τόσους πολλούς τομείς της μάθησης, συμπεριλαμβανομένης της φιλοσοφίας, της θεολογίας και της φυσικής επιστήμης, άλλαξε τις Ιουδαϊκο-χριστιανικές ιδέες με την ανακαλυφθείσα γνώση των Αρχαίων Ελλήνων που έφτασαν στην Ευρώπη μέσω αραβικών μεταφράσεων. 

Στο De Anima του, σημείωσε κάποιες πεποιθήσεις για τον οργανισμό και τον νου, πιστεύοντας ότι πρέπει να χωριστεί σε:

Οργανικό: Οι οργανικές ικανότητες, που διέπουν την ανάπτυξη, τη διατροφή και την επούλωση.

Αισθητηριακό: Αυτό διέπει τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε και αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Η γνωστική πτυχή διέπει τις πέντε αισθήσεις.

    

Ορθολογικό: Οι ορθολογικές ικανότητες διέπουν τη σκέψη και τη συλλογιστική. Πίστευε ότι η παθητική διάνοια, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο ο νους αντιλαμβάνεται τις πληροφορίες που λαμβάνονται από τις αισθήσεις και την ενεργή διάνοια. δηλαδή τις αφηρημένες διαδικασίες του νου που ο νους στη συνέχεια ορθολογεί για να εκτελέσει πράξεις που ταιριάζουν στο γενικότερο καλό.

Πίστευε επίσης στην επιρροή του υπερφυσικού και της αστρολογίας, αλλά τέτοιες πεποιθήσεις δεν ήταν ασυνήθιστες εκείνη την εποχή.

Όπως οι περισσότεροι κλασσικοί μελετητές, διαιρούσε την ψυχική ασθένεια σε μελαγχολία, μανία και κατάθλιψη και πίστευε ότι η ευχαρίστηση, η σεξουαλικότητα και η αναζήτηση της ευχαρίστησης ήταν ξεχωριστές πτυχές της ανθρώπινης προσωπικότητας. Πιστεύει επίσης ότι η νοημοσύνη και η συλλογιστική έπρεπε να είναι καθαρές και αδιανόητες, ως θεϊκή όψη στην ανθρωπότητα, έτσι οι ψυχικές ασθένειες έπρεπε να έχουν μια σωματική διαταραχή που βασίζεται σε υποκείμενα προβλήματα με το σώμα, μια πολύ πρώιμη  Gestalt προσέγγιση. 

Κάνοντας λοιπόν ένα άλμα στο χρόνο και φτάνοντας στο Εδώ και το Τώρα να ξεκαθαρίσω ότι η σύγχρονη ψυχολογία και συγκεκριμένα η ψυχοθεραπεία Gestalt δουλεύει με άμεσα παρατηρήσιμα συμπτώματα τα οποία  μπορούν να αξιολογηθούν ερευνητικά, στατιστικά και πειραματικά και να παράξουν επαναλήψιμα και έγκυρα αποτελέσματα. 

Για την Gestalt πολύ σημαντικό στοιχείο είναι η αυθεντική παρουσία, διότι χωρίς παρουσία δεν μπορεί να υπάρξει επαφή. Ο θεραπευτής Gestalt πολύ συχνά εκφράζει τον εαυτό του στο θεραπευόμενο, την προσωπική του εμπειρία, συναισθήματα, σκέψεις, καθώς και το τι παρατηρεί στον θεραπευόμενο. Η παρατήρηση που εκφράζεται από το θεραπευτή, έχει να κάνει με τη στάση του σώματος ή με εκφράσεις του προσώπου του θεραπευόμενου στο εδώ και στο τώρα, χωρίς ερμηνεία. 

Βλέπε: https://parvypalmou.blogspot.com/2012/02/h-gestalt.html

“Μια αυξανόμενη βάση αποδεικτικών στοιχείων επιβεβαιώνει ότι η θεραπεία Gestalt είναι το ίδιο αποτελεσματική με άλλες θεραπευτικές μεθόδους. Μελέτες έδειξαν ότι οι βιωματικές θεραπείες (experiential therapies) δεν είναι κατώτερες από την CBT (Saxon et al, 2017).

 

“Η δύναμη της θεραπευτικής σχέσης μεταξύ του θεραπευόμενου και του θεραπευτή επηρεάζει περισσότερο την θεραπευτική έκβαση από μια συγκεκριμένη προσέγγιση”(Bordin, 1979).

Κλείνοντας δανείστηκα μέρος του τίτλου από τον αγαπημένο μου Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές θα δανειστώ λοιπόν και μέρος από ένα quote του αλλάζοντας το λίγο για το κλείσιμο. 

“Η άγνοια είναι ο μαστροπός της προκατάληψης”.

 

Πάρβη Πάλμου Clinical Psychology MA, Gestalt Therapist, Phd Candidate University of Bolton 

Πήγες: 

https://parvypalmou.blogspot.com/2012/02/h-gestalt.html 
Gestalt Therapy | Psychology Today 
Gestalt Theory and Self-Regulation - Liminal Consulting
(PDF) A meta-analysis on the effectiveness of Gestalt therapy
https://www.researchgate.net/publication/215543944_The_working_alliance_in_individual_therapy
Psychology and Mental Illness in the Middle Ages