"Θεραπεία" Διερεύνησης Φύλου (GET) - Νέα Δεδομένα

Τους τελευταίους μήνες έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση γύρω από το λεγόμενο Gender Exploratory Therapy GET. Παρουσιάζεται ως ουδέτερη διερεύνηση γύρω από το φύλο, όμως οι πιο πρόσφατες φετινές επιστημονικές και πολιτικές αναλύσεις δείχνουν ότι στην πράξη λειτουργεί ως μια μορφή conversion practice, δηλαδή ως μια πρακτική που επιδιώκει να αλλάξει, να αποτρέψει ή να αποθαρρύνει την ταυτότητα φύλου ενός ατόμου. Η πρώτη σημαντική φετινή ανάλυση είναι του Rider το 2025 στο περιοδικό Sexuality Research and Social Policy. Ο Rider εξηγεί ότι η exploratory therapy, όπως προωθείται σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, συνιστά μορφή conversion therapy επειδή ενθαρρύνει παιδιά και εφήβους να αποδεχτούν το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση. Αυτή η θέση βασίζεται και στο United States Joint Statement Against Conversion Therapy καθώς και στη δεοντολογία που αφορά SOGIESC φροντίδα.

Μια δεύτερη φετινή συμβολή είναι η scoping review των Surendran και συνεργατών (2025) στο BMC Medical Ethics. Οι συγγραφείς αναλύουν το gender exploratory μοντέλο και επισημαίνουν ότι στηρίζεται στην αναζήτηση παθολογικών ριζών των τρανς ταυτοτήτων. Η προσέγγιση αυτή παρουσιάζεται ως ουδέτερη, ωστόσο συχνά παραβιάζει βασικές θεραπευτικές αρχές που τοποθετούν το άτομο στο επίκεντρο. Η μελέτη ενσωματώνει ρητά την κριτική που αντιμετωπίζει το GET ως πρακτική που ευθυγραμμίζεται με πρακτικές μεταστροφής.

Τρίτη φετινή πηγή είναι το άρθρο των Kozlowska και συνεργατών στο περιοδικό Human Systems. Οι συγγραφείς παρουσιάζουν επίσημο ενημερωτικό υλικό όπου καταγράφονται ονομαστικά μέθοδοι που δύνανται να μεταμφιέζουν πρακτικές μεταστροφής, και ανάμεσα σε αυτές αναφέρεται ρητά το gender exploratory therapy. Η αναφορά αυτή βασίζεται σε θέσεις επαγγελματικών οργανισμών, όπως το British Psychological Society, που αναγνωρίζουν τον κίνδυνο τέτοιων μετονομασιών.

Η Θεραπεία Διερεύνησης Φύλου είναι όρος που χρησιμοποιείται από ομάδες όπως το TherapyFirst για να περιγράψει μια προσέγγιση η οποία επιδιώκει να εξετάσει πιθανές παθολογικές ρίζες της ταυτότητας φύλου των νέων, αντί να ακολουθήσει την επιβεβαιωτική φροντίδα. Σύμφωνα με την ανάλυση της Ashley (2023), οι πρακτικές αυτές παρουσιάζουν ισχυρές ομοιότητες με τις πρακτικές μεταστροφής, δηλαδή τις προσπάθειες να αλλάξει ο σεξουαλικός προσανατολισμός ή η ταυτότητα φύλου ενός προσώπου, εγείροντας σοβαρά ηθικά ζητήματα. Με άλλα λόγια, η «εξερευνητική» προσέγγιση οδηγεί συχνά σε επιμονή αμφισβήτησης της ταυτότητας των τρανς ατόμων, κάτι που πολλοί ειδικοί ορίζουν ως μεταμφιεσμένη μορφή πρακτικής μεταστροφής.

Η διεθνής επιστημονική κοινότητα και οι οργανισμοί ψυχικής υγείας απορρίπτουν ρητά τις πρακτικές μεταστροφής. Μεγάλες επιστημονικές ενώσεις, όπως η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία και η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία, υπογραμμίζουν ότι η ταυτότητα φύλου δεν αποτελεί ασθένεια και ότι τέτοιου τύπου παρεμβάσεις είναι επιστημονικά αβάσιμες και κλινικά επιζήμιες. Η βιβλιογραφία δείχνει ότι νεαρά άτομα που υφίστανται πρακτικές μεταστροφής παρουσιάζουν σημαντικά αυξημένη κατάθλιψη, αυτοκτονικό ιδεασμό και κατάχρηση ουσιών. Αντίθετα, οι βέλτιστες πρακτικές τονίζουν ότι τα τρανς παιδιά ευημερούν όταν λαμβάνουν υποστηρικτική, επιβεβαιωτική φροντίδα και κοινωνική αποδοχή. Στην πράξη, η αμφισβήτηση της ταυτότητας ενός τρανς νεαρού προσώπου θεωρείται πιο επιζήμια από την αναγνώρισή της, όπως επισημαίνουν και πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες διεθνών οργανισμών.

Παρά τα παραπάνω επιστημονικά δεδομένα, πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις δημιουργούν ανησυχία. Τον Μάιο του 2025, η αμερικανική κυβέρνηση δημοσίευσε ανασκόπηση για τη φροντίδα τρανς ανηλίκων, στην οποία συμπεριέλαβε τον όρο «θεραπεία διερεύνησης» ως αναγνωρισμένη ψυχοθεραπευτική μέθοδο. Η εισαγωγή αυτής της έννοιας εκλήφθηκε ευρέως ως προσπάθεια επανεισαγωγής πρακτικών μεταστροφής με νέο, φαινομενικά ουδέτερο όνομα. Ειδικοί και ιατρικοί φορείς κατήγγειλαν ότι η επίκληση της εξερευνητικής θεραπείας ουσιαστικά επαναφέρει την παλαιά αντίληψη πως το τρανς άτομο «πάσχει» από κάποια διαταραχή. Όπως δήλωσε η Διευθύντρια Νομικής του Trevor Project, αυτό που προωθείται είναι η ίδια επικίνδυνη πρακτική μεταστροφής, απλώς με άλλη ονομασία. Σε ανάλυση της KFF, η έκθεση του HHS περιγράφεται ως απόπειρα επανανοηματοδότησης των πρακτικών μεταστροφής και αξιολογείται ως πολιτικά και επιστημονικά προβληματική. Υπενθυμίζεται επίσης ότι εθνικές διαδικασίες, όπως η Cass Review στη Βρετανία, τονίζουν ξεκάθαρα ότι κανένα μέλος της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας δεν πρέπει να υποβάλλεται σε πρακτικές μεταστροφής.

Στην Ελλάδα, ο δημόσιος διάλογος για το θέμα εντάσσεται στο πλαίσιο του σεβασμού των δικαιωμάτων των τρανς ατόμων. Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών έχει επανειλημμένα καταγγείλει τις πρακτικές μεταστροφής και καλεί το κράτος να θεσπίσει πλήρη απαγόρευση. Σε δελτίο τύπου του 2024, τονίζει ότι πρέπει να απαγορευτεί ρητά κάθε μορφή πρακτικής που έχει σκοπό τη μεταστροφή, μεταβολή ή επανακαθορισμό του σεξουαλικού προσανατολισμού, της έκφρασης ή της ταυτότητας φύλου ενός προσώπου, και ζητά η απαγόρευση να καλύπτει όλα τα ηλικιακά φάσματα. 

Η θέση του ΣΥΔ ευθυγραμμίζεται με τα διεθνή επιστημονικά δεδομένα και υπογραμμίζει ότι οι τρανς ταυτότητες δεν είναι προς αμφισβήτηση αλλά προς υποστήριξη.

Η στέρηση ή παρεμπόδιση πρόσβασης σε υγειονομική φροντίδα για τρανς άτομα, ειδικά όταν αφορά επιβεβαιωτικές υπηρεσίες φύλου, συνιστά μορφή θεσμικής έμφυλης βίας. Όπως αναγνωρίζουν οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ, ο ΠΟΥ και ο EIGE, η έμφυλη βία δεν περιορίζεται στη σωματική κακοποίηση, αλλά περιλαμβάνει και τη διακριτική μεταχείριση που πηγάζει από κρατικούς ή υγειονομικούς θεσμούς και πλήττει την υγεία, την αξιοπρέπεια και την αυτονομία ενός ατόμου λόγω της ταυτότητας φύλου του. Η έλλειψη πρόσβασης δεν αποτελεί απλή παράλειψη, αλλά έκφανση συστημικής βίας, με άμεσες επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική ακεραιότητα του τρανς πληθυσμού.

Συμπερασματικά, η Θεραπεία Διερεύνησης Φύλου αξιολογείται με βάση τα πιο πρόσφατα δεδομένα ως επιστημονικά αβάσιμη και ηθικά επισφαλής. Οι διεθνείς οργανισμοί συμφωνούν ότι οι πρακτικές μεταστροφής δεν προστατεύουν, αλλά βλάπτουν. Η επιβεβαιωτική φροντίδα αποτελεί τη μόνη ασφαλή και βιώσιμη επιλογή για την προαγωγή της ψυχικής υγείας των τρανς ατόμων. Οποιαδήποτε προσέγγιση που προωθεί την αμφισβήτηση ή καθυστέρηση της ταυτότητας φύλου υπό έναν ψευδο-ουδέτερο μανδύα δεν αποτελεί θεραπεία, αλλά μορφή βίας.

Αναφορές

Ashley, F. (2023). Interrogating gender-exploratory therapy. Perspectives on Psychological Science, 18(2), 472–481.

Dawson, L. (2025, May 6). U.S. Department of Health and Human Services report on pediatric gender dysphoria and gender conversion efforts. Kaiser Family Foundation.

European Institute for Gender Equality. (2021). Gender-based violence: Institutional responses and promising practices.

Kozlowska, K., Ambler, G. R., Dechêne, S., Almaraz Almaraz, M. C., Eliacheff, C., Entwistle, K., ... & McGorry, P. (2025). Evolving national guidelines for the treatment of children and adolescents with gender dysphoria: International perspectives. Human Systems, 5(2), 89–152.

Rider, G. N. (2025). Scientific integrity and pediatric gender healthcare: Disputing the HHS review. Sexuality Research and Social Policy.

Surendran, S., To, H. J., Voo, T. C., Foo, C. D., & Dunn, M. (2025). A scoping review of the ethical issues in gender-affirming care for transgender and gender-diverse individuals. BMC Medical Ethics, 26, Article 54.

United Nations Human Rights Council. (2021). Report of the Independent Expert on protection against violence and discrimination based on sexual orientation and gender identity (A/HRC/47/27).

World Health Organization. (2022). Health and rights of trans and gender-diverse people: Policy brief.

Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών. (2024, Ιούνιος 3). Δελτίο τύπου: Το ΣΥΔ καλεί τα πρόσωπα που είναι υποψήφια στις Ευρωεκλογές να δεσμευτούν στην αναγνώριση των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων.