Είναι η «διαταραχή ταυτότητας φύλου», διαταραχή;

Είναι η «διαταραχή ταυτότητας φύλου» διαταραχή; Η Διαταραχή Ταυτότητας Φύλου (Gender Identity Disorder, GID), παρ' όλο που καταχωρήθηκε ως διαταραχή στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο (DSM) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, δεν αποτελεί διαταραχή καθαυτή. Τα προβλήματα που εμφανίζονται σχετίζονται κυρίως με τον κοινωνικό αποκλεισμό, την προκατάληψη και την έλλειψη αποδοχής. Η έννοια της διαταραχής ταυτότητας φύλου βασίζεται στην αίσθηση έντονης δυσφορίας απέναντι στο βιολογικό φύλο ενός ατόμου. Ο όρος "Gender Identity Disorder" εμφανίστηκε στην τέταρτη έκδοση του DSM, αντικαθιστώντας τον παλαιότερο όρο "Transsexualism". Η αλλαγή αυτή έγινε για λόγους πολιτικής ορθότητας και κλινικής ακρίβειας. Σύμφωνα με έρευνες, η "διαταραχή" φαίνεται να εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα με αρσενικό βιολογικό φύλο, ενώ είναι λιγότερο συχνή σε άτομα με θηλυκό βιολογικό φύλο. Ωστόσο, η ακριβής αιτία παραμένει άγνωστη, αν και διάφορες θεωρίες εξετάζουν πιθανά αίτια, όπως βιολογικές, κοινωνικές και ψυχολογικές παραμέτρους. Το κοινωνικό και βιολογικό φύλο Η αντίληψη ότι το ανατομικό ή βιολογικό φύλο είναι πάντα ταυτόσημο με το κοινωνικό φύλο είναι εσφαλμένη. Ο John Money, επιδιώκοντας να εξηγήσει την ασυμφωνία αυτή, εισήγαγε τον όρο "Gender Maps" (Έμφυλος Χάρτης), για να περιγράψει τη διαδικασία με την οποία ο εγκέφαλος αποκωδικοποιεί τη θηλυκότητα και την αρρενωπότητα. Ωστόσο, ο Money έχει δεχθεί σοβαρή κριτική, καθώς αρκετές από τις πρακτικές του κρίνονται κακοποιητικές. Η πιο γνωστή περίπτωση είναι εκείνη του David Reimer, στον οποίο ο Money επέβαλε επώδυνες θεραπείες και παρεμβάσεις με τραγικές συνέπειες. Αυτές οι πρακτικές αναδεικνύουν τον προβληματικό χαρακτήρα των θεωριών και της προσέγγισής του. Η έννοια του "χάρτη φύλου" υποστηρίζει ότι οι διαφορές στο κοινωνικό και βιολογικό φύλο είναι στενά συνδεδεμένες με ορμονικές επιδράσεις κατά την ενδομήτρια περίοδο. Παρ' όλα αυτά, πολλά άτομα αναγνωρίζουν από πολύ νωρίς, ακόμα και στην ηλικία των τεσσάρων ετών, ότι ο δικός τους "χάρτης" διαφέρει από αυτόν που αναμένει η κοινωνία. Βιολογικές, κοινωνικές και ψυχολογικές προσεγγίσεις Η βιολογική θεωρία εστιάζει στις διαφορές των ορμονών και της λειτουργίας του εγκεφάλου, ενώ η κοινωνική θεωρία δίνει έμφαση στον ρόλο της κοινωνικής μάθησης και αποδοχής. Η εξελικτική ψυχολογία εξετάζει τη σταδιακή ανάπτυξη της αντίληψης του φύλου και της σεξουαλικότητας. Οι σύγχρονες έρευνες έχουν εντοπίσει διαφοροποιήσεις στη λειτουργία του υποθάλαμου στον εγκέφαλο των τρανς ατόμων, υποδηλώνοντας ότι η δυσφορία φύλου δεν είναι απλά μια "επιλογή" ή "παρέκκλιση", αλλά βαθιά συνδεδεμένη με τη βιολογία (οι έρευνες αυτές έχουν δεχθεί κριτική). Ωστόσο, η κύρια αιτία της έντασης και της δυσφορίας δεν είναι βιολογική, αλλά κοινωνική. Ο ρόλος της κοινωνικής αποδοχής Αυτό που "μετατρέπει" τη δυσφορία φύλου σε διαταραχή είναι η έλλειψη κοινωνικής αποδοχής. Ο αποκλεισμός, η προκατάληψη και η στιγματοποίηση δημιουργούν αισθήματα ντροπής, φόβου και ενοχής. Η κοινωνική απόρριψη ενισχύει τα "συμπτώματα" της υποτιθέμενης διαταραχής, ενώ τα ίδια τα άτομα δεν παρουσιάζουν εγγενή παθολογία. Η αλλαγή, λοιπόν, πρέπει να έρθει από την κοινωνία. Με την εξάλειψη του στιγματισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού, η δυσφορία φύλου θα μειωθεί δραστικά. Είναι πιθανό στο μέλλον, ιδιαίτερα με την αναθεώρηση των διαγνωστικών εργαλείων, όπως το DSM, ο όρος "διαταραχή ταυτότητας φύλου" να αφαιρεθεί εντελώς. Πάρβη Πάλμου, Ψυχοθεραπεύτρια ΣΥΔ (2012)